FAQ
over ontwerpen en bouwen met hout

De DERIX-groep is PEFC-gecertificeerd en gebruikt uitsluitend hout uit duurzaam beheerde bossen.

Dit betekent dat er voor elke gekapte boom een nieuwe boom wordt teruggeplant. Hierdoor waarborgen wij dat de houtkringloop behouden blijft en dat wij het materiaal ook in de toekomst onbeperkt kunnen blijven gebruiken. Duurzaamheid en de verantwoordelijkheid voor de volgende generatie is een grote wens van ons die erg belangrijk is binnen ons bedrijf.

Ironisch genoeg vraagt bijna niemand zich af waar al het beton de komende decennia vandaan moet komen. Want we zouden niet weten hoe de wereld eruit zou zien zonder al het water, grind, zand en kalksteen dat voor beton gewonnen of uitgeput wordt. Hout is het enige dragende bouwmateriaal dat onbeperkt teruggroeit. Alleen de Duitse bossen hebben al veel capaciteit, zodat de hoeveelheid houtbouw nog duidelijk kan toenemen. Het duurzame bosbeheer, dat al sinds 1713 plaatsvindt, maakt het al meer dan 300 jaar mogelijk om hout zo goed als onbeperkt te gebruiken.

Lees meer over het verhogen van het materiaalgebruik van hout in gebouwen in overeenstemming met de beschikbaarheid van grondstoffen.

Houten onderdelen zijn bij uitstek geschikt om als dragend onderdeel hergebruikt te worden. Met CNC-machines kunnen onderdelen ook in nieuwe vormen voor nieuwe gebouwen worden gemaakt. Het element hoeft daarbij niet in afzonderlijke onderdelen te worden gedemonteerd, maar kan in groot formaat worden hergebruikt. Daarom hebben wij bij de DERIX-groep ook een algemene terugnameplicht ingevoerd voor onze gelamineerde houten onderdelen en X-LAM-elementen. Ook onderdelen die geen tweede leven als dragend onderdeel krijgen zijn van nut: onze partnerbedrijven maken meubels of traptreden van X-LAM-reststukken. Het CO₂ wordt zo gedurende vele decennia of zelfs eeuwen opgeslagen, totdat het hout aan het einde van zijn levensduur kan worden verbrand.

Als ze droog gehouden worden, is de levensduur van houten gebouwen onbeperkt. De houten overdekte Kapelbrug in het Zwitsere Luzern is bijvoorbeeld meer dan 500 jaar oud. Ook bestaan er nog steeds zeer goed bewaarde vakwerkhuizen uit de middeleeuwen of nog oudere pagoden in Azië of zelfs honderden jaren oude staafkerken in Noorwegen. Zonder rampen en oorlogen, zoals de Dertigjarige oorlog en alle oorlogen die daarop volgden, zouden er nu nog veel meer oude houten gebouwen bestaan. Opvallend is dat de houten bouwwerken die nu nog bestaan ook vroeger al van goede kwaliteit waren.

Nee – als een huurder bijvoorbeeld een spijker in een houten wand slaat of de wand vies maakt, is dat relatief eenvoudig te herstellen. Gaten worden met stopverf gevuld, vuil of oppervlakteschade kan worden geschuurd. Speciale verf met UV-bescherming kan verkleuring door zonlicht voorkomen. Bij verbouwingen en doorbraken moet, net als in de conventionele bouw, eerst de constructie gecontroleerd en eventueel gestut worden. In het algemeen is de bewerking van hout in vergelijking met gewapend beton echter heel eenvoudig.

Wij hebben wereldwijd met veel verschillende wetten en bouwvoorschriften te maken. Inmiddels komen deze politieke voorwaarden echter grotendeels overeen wat betreft de mogelijkheden om hout te gebruiken in gebouwen met meerdere verdiepingen en in flatgebouwen. Er is een duidelijke politieke wil om bij de ruwbouw al duurzame en klimaatvriendelijke producten te gebruiken.

Als je “hybride“ opvat als het gebruik van verschillende materialen binnen een constructie, dan is in principe elk gebouw een soort hybride bouw. Tegenwoordig wordt het begrip “hybride houtbouw“ vaak voor bouwmethodes gebruikt, waarbij hout en beton een rol spelen in de draagconstructie van gebouwen met meerdere verdiepingen. Hout en staal is al een beproefde verbinding die eigenlijk al standaard wordt gebruikt bij de meeste constructies. Bij een samenspel tussen hout en beton kun je een hybride bouw als een gebouw zien waarbij beide materialen in principe los van elkaar worden gebruikt – bijvoorbeeld een trappenhuis in beton en daaraan vast de hele draagconstructie van hout. Of je kunt een hybride gebouw beschouwen als een samengestelde constructie van hout en beton – zoals bij de “hout-betonvloer“.

Uiteraard gelden voor houten gebouwen gelden dezelfde geluidsweringseisen conform het Nederlandse bouwbesluit als bij conventionele gebouwen. Dat geldt voor zowel contactgeluid als luchtgeluid. Hout is een licht bouwmateriaal dat extra maatregelen vereist om aan de geluidsweringseisen te voldoen. Er bestaat daarom in de houtbouw een hele reeks aan mogelijke oplossingen voor wand- en vloersystemen. Normaal gesproken wordt aan de eisen voldaan door ontkoppelingssystemen of door extra minerale bouwmaterialen.

Als je een dakconstructie voor gebouwen met grote overspanningen ontwerpt en bouwt, moet je de eigenschappen van de bouwmaterialen, de bouwfysica en de constructieve verbanden goed kennen. Hierbij wordt ook rekening gehouden met alle belastingen die invloed hebben op de constructie, zoals sneeuw- en windbelasting.

Houtconstructies hebben een laag eigen gewicht en zijn tegelijkertijd sterk. Daarom zijn ze bijzonder geschikt voor grote overspanningen. Ze hebben een glad oppervlak, waaraan vuil zich niet hecht en zijn bestand tegen aantasting door stoffen in de lucht – ze zijn bijvoorbeeld ongevoelig voor de zoute lucht in zoutwaterbaden. Hoewel ze brandbaar zijn, hebben ze een hoge brandwerendheid, wat betekent dat ze nog lang na het begin van de brand draagvermogen hebben.

Staalconstructies zijn sterk, ondanks de relatief kleine afmetingen. Een nadeel is de korte brandsweerstandstijd.

Constructies van gewapend beton verenigen de eigenschappen van staal en beton. Beton, waarop de drukspanning wordt uitgeoefend, is bestand tegen aantasting door de meeste stoffen. Hiernaast heb je echter staal nodig, waarop de trekspanning wordt uitgeoefend, en dat corrodeert snel. Een groot nadeel van grote overspanningen van dit bouwmateriaal is het hoge gewicht: gewapend beton weegt ongeveer vijf keer zoveel als hout. Het eigen gewicht slokt dus al een groot deel van de draagreserves op. Bij grote overspanningen komt gewapend beton lomp over en is het onrendabel. Daarom wordt bij grotere overspanningen vanaf ongeveer 25 m spanbeton gebruikt. Hierbij is een deel van de wapening voorgespannen, dat wil zeggen: onder een trekspanning in het beton geplaatst, en ontstaat er drukspanning in het beton.

Elk bouwmateriaal wordt bij hetzelfde gebruik op dezelfde manier belast. Alle bouwmaterialen zijn vergelijkbaar wat betreft veiligheid. Maar omdat elk bouwmateriaal zijn eigen sterke en zwakke punten heeft, moet een ontwerper niet alleen de constructieve regels kennen. Je moet ook rekening houden met de specifieke eigenschappen van de bouwmaterialen en ze op de juiste manier gebruiken.

In principe vormt water een bedreiging voor elke constructie, ongeacht het bouwmateriaal. Houten onderdelen die voortdurend vochtig zijn, verliezen hun sterkte en lopen het risico door schimmels te worden aangetast. Stalen onderdelen corroderen en in betonnen onderdelen kan het gewapend beton ook corroderen. Er moet gezorgd worden voor een bouwkundige bescherming tegen het water, de vijand van elke constructie. Er moet zo gebouwd worden dat het binnendringen van vocht onmogelijk is. Bovendien moeten de gebouwen moeten worden onderhouden en moeten de exploitanten of eigenaren ervoor zorgen dat de daken en wanden waterdicht blijven.

Voor vorst geldt in principe hetzelfde, want ook hier gaat het immers om water. Als water – bij welk bouwmateriaal dan ook – binnendringt in een scheur en bevriest, zet het uit en splijt het het beton of hout.

Hitte is normaal gesproken onschadelijk voor elk bouwmateriaal. Dit is niet zo bij brand. In dit geval heeft een houtconstructie een bijzondere sterkte. Constructies van staal of gewapend beton verliezen bij temperaturen van 300 tot 400 graden ineens hun sterkte en storten in. Hout brandt wel, maar de buitenste laag verkoolt en functioneert als thermische isolatie die de dragende kern beschermt.

Hier moet rekening gehouden worden met enkele verschillen. Bij hallen met grote overspanningen worden vaak gelamineerd hout of vakwerkspanten uit massief hout gebruikt, bijvoorbeeld met knoopverbindingen uit nagelplaten. Daarvoor wordt in het algemeen naaldhout gebruikt. Het gangbare naaldhout in Europa is vuren. Dit is niet goed bestand tegen vocht en schimmels. Gebouwen van vuren hebben een “bouwkundige houtbescherming” nodig. Dat betekent dat ze zo gebouwd moeten worden dat de onderdelen niet nat worden. Dan heeft vuren een onbeperkte levensduur. Het impregneren met een houtbeschermingsmiddel werkt bij vuren niet goed, omdat de vloeistof nauwelijks binnendringt in het oppervlak.

Andere soorten hout, zoals lariks en grenen, hebben minder problemen met hun duurzaamheid. Eiken, dat normaal gesproken alleen als massief hout wordt gebruikt, komt vanwege economische redenen bijna niet als bouwmateriaal in aanmerking en is op het moment niet goedgekeurd voor het gebruik in gelamineerd hout.

De planken worden met vingerlasverbindingen verbonden tot lamellen met de gewenste lengte. Ze zijn zeer flexibel en kunnen in elke vorm worden gebogen, nadat de lijm is aangebracht. Zodra de lijm is uitgehard, hebben de onderdelen stevigheid.

Dit wordt ongeveer sinds het midden van de 19e eeuw zo gedaan. In Southampton staat nog een college met gekromde houten onderdelen uit het jaar 1869. In Duitsland heeft een timmerman uit Weimar, Otto Hetzer, deze bouwmethode opgepakt en de methode tot geïndustrialiseerde serieproductie verder ontwikkeld. In Wuppertal staat nog een turnhal die door hem is gebouwd. Maar pas tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog beleefde het gelamineerde hout zijn doorbraak. De helft van het wereldwijd geproduceerde gelamineerd hout komt uit Noord-Amerika, de andere helft uit Europa, vooral uit de Duitstalige landen.

De planken worden door middel van vingerlassen met elkaar verbonden. Onder elkaar gelijmde planken vormen de onderdelen. Er wordt dan vaak over “spanten“ gesproken. Dat betekent “liggers”.

Tegenwoordig spreken we over kleefstoffen. Lijm is een ondersoort, namelijk een kleefstof die water als oplosmiddel bevat. Vroeger werd uitsluitend lijm gebruikt. Otto Hetzer gebruikte caseïnelijmen, die van botten werden gemaakt. Tegenwoordig worden polycondensatielijmen gebruikt, die uit lijm en een verharder bestaan. Beide worden gemengd en bij het uitharden ontsnapt dan het water.

Voor het lijmen van onze houtproducten gebruiken wij polyurethaankleefstoffen (PUR) en het melaminehars lijmsysteem GripPro-Plus, die beide voldoen aan uitstekende emissiewaarden (bijvoorbeeld de Material Health Platinum standaard bij PU-verlijmde X-LAM-panelen).

Kleefstoffen hebben in Duitsland een vergunning nodig. Het Instituut voor Materiaalcontrole in Stuttgart test de kleefstoffen, daarna verstrekt het Duitse Instituut voor Bouwtechniek de algemene bouwvergunning. Dit gebeurt al tientallen jaren.